Den Haag geniet na 25 jaar nog steeds van kerstboom van Co

“Het was nooit saai in het Zuiderpark”

Voetbalminnend Den Haag heeft het er nu nóg over: de kerstboom van Co. Begin jaren negentig zorgde het revolutionaire spelconcept van Co Adriaanse voor spektakel in het Zuiderpark.

MiddenNoord vond het prachtig, alsof we kerstbomen gingen rauzen”, zegt Co Adriaanse.
De trainer in ruste kijkt 25 jaar na dato terug.


door Dennis Jansen (met medewerking van Daniël Dwarswaard)


Het is de zomer van 1988. Nederland viert feest. Oranje is Europees kampioen voetbal. In de A’damse grachten scheppen bewoners hun woonboten leeg. In Den Haag Haag begint Co Adriaanse aan een gloednieuw seizoen bij de plaatselijke FC. Hij peinst en puzzelt.

Als de trainer in de voorbereiding de spelersnamen op het bord krijt, ondekt hij veel aanvallers, veel ‘lopende’ aanvallers. Waar moet hij die allemaal kwijt? Al goochelend op het bord krijgt zijn nieuwe tactiek gestalte. Adriaanse wil dat zijn manschappen snel de bal hebben. Ze moeten vroeg druk zetten en met z’n allen. Hij begint traditioneel voorin met een spits (‘Ik wist nog niet wie dat moest zijn’), zet er twee beweeglijke aanvallers achter en vervolgens daar weer drie middenvelders achter. Om af te sluiten met vier verdedigers op lijn. “Toen ik rondjes had getekend, dacht ik: verrek, dat lijkt wel een kerstboom. Compleet met ballen”, diept Co Adriaanse ruim 25 jaar later op uit zijn geheugen.


De trainer, aangetrokken door voorzitter Dé Stoop om FC Den Haag terug te brengen naar de eredivisie, gaat aan de slag en werkt zijn nieuwe concept uit. De twee aanvallers achter de spits mogen lopen waar ze willen, de buitenste middenvelders kunnen ook opkomen en als zij naar binnen trekken is er ook ruimte voor de vleugelverdedigers om aan te vannen. “Feitelijk speelden we met acht aanvallers, alleen het centrum en de keeper deden niet mee”, legt Adriaanse uit.
Die laatste positie was pikant, want de stam van de kerstboom was een echte, doelman René Stam. “Mooier kon natuurlijk niet”, zegt Adriaanse grinnikend, “en we kregen er een jaar later ook ook Roy Beukenkamp nog bij als tweede keeper.”


De trainer heeft nog twee problemen: Martin Jol en de piek. Wie was de piek? “De spits moest balvast zijn, een aanspeelpunt. Sterk, slim en een goal kunnen maken. Remco Boere was weg. Het werd Heini Ottto.”
En dan Jol, dé man in Den Haag. “Martin was duidelijk geen fan van dit systeem. Die dacht altijd verdedigend. Hij hield niet van ruimte in de rug, wilde lekker achter zijn verdediging hangen, maar in dit systeem schoven we tot de middenlijn. We trokken met z’n allen ten aanval.”


In de betrekkelijke luwte van de eerste divisie slijpt Adriaanse aan zijn tactiek. “Het vergde veel van voetballers. In tactisch opzicht, maar ook conditioneel. Dat zat trouwens wel goed. We waren destijds veel op het strand van Kijkduin te vinden”, aldus Adriaanse die de club, toen nog FC Den Haag geheten, in het eerste seizoen meteen aan promotie hielp, achter kampioen Vitesse.


Een jaar later, in de eredivisie, maakt de kerstboom pas écht furore. “De toeschouwers vonden het prachtig. Haagse bluf. Aanvallen. Jagen op die bal. Alsof ze kerstbomen gingen rauzen. Dat zit natuurlijk ook in dat liedje ‘O, O, Den Haag’. Het was opportunistisch, lekker Engels. Het paste perfect bij Den Haag, de stad niet voor niets het dichtst bij Engeland ligt. Maar we hadden een talentvolle groep. Die jongens konden stuk voor stuk goed voetballen.”


In het bijzonder noemt hij Cor Lems, de middelste ‘bal’ in de boom. “Eén van de beste voetballers met wie ik gewerkt heb. In het kerstboom-systeem was hij eigenlijk de enige middenvelder. Cor kon alles. Een man passeren, schieten uit de tweede lijn, hij had een geweldige pass en tackle, maar ja, hij pakte ook wel eens een kaartje. PSV had belangstelling. Daar had hij zeker niet misstaan.”


Achter en rond de piek heeft ‘Co Kerstboom’ voldoende ‘lopende aanvallers’, zoals Harry van der Laan, Frans Danen, maar ook de prille talenten Edwin Grünholz en Jeffrey Talan. Aan de zijkanten kregen Leo Schellevis en Marco van Alphen (en later Marcel Valk en Emiel van Eijkeren) alle ruimte. En de backs Albert van Oosten en Edwin Purvis mochten ook naar hartelust opkomen.
In de laatste linie is de plek van Jol inmiddels overgenomen door Marco Gentile die samen met de jonge Michel Adam het centrum vormt. “Het duurde vaak even voordat tegenstanders zich konden instellen. Moest de rechtsback Danen nou pakken of de opkomende Van Eijkeren?”


De kerstboom brengt verlichting: de Haagse club heeft aan uitstraling immers nogal wat te winnen. “Het waren mooie, maar soms ook roerige tijden. Met af en toe wat onrustige supporters die dan weer eens een bommetje onder hun jack hadden verstopt”, zegt Adriaanse, die de club een positieve boost schenkt. De Hagenaars zorgen voor spektakel in wedstrijden met veel goals. “Stevige top, maar wankele basis”, kopt Voetbal International vroeg in het seizoen boven een artikel met enige scepsis. “‘ Niet alleen de buitenwereld vraagt zich met regelmaat af of Co Adriaanse te ver gaat in z’n ideeën om verfrissend aanvallend voetbal te brengen. Ook in de spelersgroep leeft die discussie’, aldus het weekblad.

“Ach, natuurlijk moesten de voetballers wennen, maar ze kregen vertrouwen. Het was trainbaar. Ze genoten er zelf ook van. Saai was het nooit”, verklaart Adriaanse.


De club klimt naar boven, tussentijds zelfs naar plek vier. Tot de klad erin komt, tegenstanders zich erop instellen, spelers weggekocht worden. De ploeg eindigt in het eerste jaar in de eredivisie als tiende, een jaar later als veertiende en in mei 1992 leidt de zestiende plek tot play-offs die Den Haag fataal worden: de ploeg degradeert. Adriaanse maakt dat niet mee, hij heeft in februari zijn congé gekregen. “De kerstbomenhandelaar was verdwenen”, zegt Adriaanse lachend. “Mark Wotte die het overnam, is er wel even mee doorgegaan, maar heeft verdedigende accenten toegevoegd.”


Waar de Hagenaars langzaam afglijden, heeft Adriaanse naam gemaakt. De trainer werkt onder meer bij Ajakkes, ZA, FC Porto en Red Bull Salzburg. “Daar heb ik het systeem ook toegepast. Was Marc Janko de piek. Ik denk dat de kerstboom nu ook nog zou werken. Als je er de mensen maar voor hebt, én de ballen.”


Stam was niet echt de stam

Hij moet er zelf nog een beetje om glimlachen: de kerstboom van Co had destijds een echte stam, René Stam in het doel. “Nou ja, doel, ik stond vaker rond de middenlijn dan in het doel”, zegt de huidige keeperstrainer bij Ajakkes. “We zetten met z’n allen druk dus ik moest ook opschuiven. Een revolutie was het.
Wat ik me herinner van de eerste tijd, was het harde trainen in de voorbereiding. We moesten snel op conditie zijn voor de Intertoto wedstrijden tegen Malmö FF, Hannover 96 en Karl Marx Stadt. Hadden we anderhalf uur getraind, zei Co: ‘Jongens, dan doen we nu even onze loopschoenen aan.”Konden we ons daarna nóg een uur op het strand de krampen lopen. Uiteindelijk waren we topfit. Dat moest ook wel voor dit systeem.”



‘Lichtjes in de boom gingen wel eens uit’

Cor Lems noemt Adriaanse ‘de beste trainer in zijn loopbaan’ en de kerstboomperiode ‘de mooiste tijd van mijn carriere’. “Het ging om druk zetten. Fel op de bal. Tegenstanders overrompelen. Ja, dat lag mij wel. We wonnen thuis van PSV met 3-0, maar uit gingen we er met 9-2 af.” Het verrassingseffect verdween op den duur en degradatie volgde. Lems: “De lichtjes in de boom gingen uit.”

Frans Danen: “In het begin ging het helemaal niet. Adriaanse begon zelf ook te twijfelen, maar de spelers wilden door.”

Volgens Heini Otto kwam de ommekeer in Wageningen. Stonden we na één helft met 3-0 achter op de Berg, maar na de rust speelden we het zó goed. Daarna hebben we het opgepakt.”
Otto was de ideale piek, hoewel hij bij zijn vorige clubs (FC Amsterdam, FC Twente en Middlesbrough) middenvelder was. “Ik begon ook bij Co aanvankelijk als middenvelder. Maar ik was in Engeland ook wel eens de targetman. Ik was geen Marc van Basten, maar was wel balvast en kon ook een balletje terugleggen.”

Bron; AD Haagsche Courant / Sportwereld AD.nl

(Met dank aan Adofans.nl)